Toplumsal Deği̇şme, Di̇ni̇ Cemaâtleşme, Kayseri̇, Sai̇d Nursi̇, Risale-i Nur 

Ph.D. Thesis - Doktora Tezi 

Bilindiği gibi din fenomeni arkaik dönemlerden beri toplumların hayatında ve
yapılanmalarında önemli rol oynamıştır. Türk toplumunda da din tarih boyunca önemli
bir sosyal gerçeklilik olarak kendini göstermiştir. Ülkemizde özellikle son yıllarda
görülen iktisadi, siyasi, sosyal ve kültürel değişmeler spesifik dini gruplar ve cemaatler
üzerinde etkili olmuştur. Kuşkusuz din-toplum ilişkilerindeki söz konusu olan bu
etkileşimin tek yönlü olmayıp çok nedenli ve sürekli olduğudur. Bu nedenle toplumsal
değişim sürecinde bireysel veya toplumsal tutum ve değerlere yön veren dinin etkileme
ya da etkilenme hızının, oranını nicel ve nitel olarak tesbit etmek ve bu tür çalışmalara
bilimsel düzeyde nitelik kazandırmak zor olduğu kadar özveri gerektiren bir husustur.
Herhalde bundan olsa gerek bu konularla ilgili aranılan şartları mulıtevi bilimsel bir
çalışma yok denecek kadar azdır. Şüphesiz bwıda din olguswıwı spesifik ve hassas bir
konu olmasının da önemli payı vardır.

Kuşkusuz araştırma alanımızda gözleme aldığımız tüm dini grupların sınırı zaman
sürecinde derinliğine araştırılması mümkün değildir. Bu nedenle amacımız yörede
faaliyette bulunan söz konusu dini gruplar hakkında toplu ve genel bir bilgi vermektir.
Son on beş yıl içerisinde Türkiye'nin her yerinde dini hareketlilik ve dinsellikteki
artış gözle görülür biçimdedir. Bu artışın bir göstergesi de dini grup, cemaat Ye
hareketlerin sayısında ve faaliyetlerinde gözlenen yoğunluktur. Bu bağlamda
Anadolu'nun ortasında önemli bir çekim merkezi olan ve sosyal değişmelere sahne olan
illerden biri de Kayseri ve civarıdır. Bilinen tüm dini gruplar yörede faaliyet
göstermektedirler.

Biz yalnızca bir grup üzerinde derinliğine bir çalışma yapmak yerine daha yararlı
olur düşüncesiyle tüm dini grupların genişliğine ele alınmasını uygun bulduk ve genel
görünümlerini ortaya koymaya çalıştık. "Toplumsal Değişme ve Dini Cemaatleşme: Kayseri Örneği" olarak
yaptığımız çalışmanın birinci bölümünde problemin irdelenmesiyle ilgili temel kavramlar
ve kuramlar üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde araştırma alanının tarihi, coğrafi ve
demoğrafik yapısı ile sosyo-ekonomik ve kültürel yapısı ve oradaki değişmeler ele
alınmıştır. Üçüncü bölümde ise dini grup, cemaat ve hareketlerin yapısal-fonksiyonel
türevlerinin sosyolojik tahlili yapılmaya çalışılmıştır.

Çalışmalarımız esnasıııda bizden yardımlarını ve desteğini esirgemeyen başta saygı
değer hocam Prof. Dr. Ünver GÜNAY Bey'e, yazımın teknik yönünü ilgilendiren
konularda yararlı katkılarını gördüğüm değerli hocam Y rd. Doc. Dr. A. Vehbi ECER
Bey ile Y rd. Doç. Dr. Ali KUŞAT beyefendilere teşekkür ederim.